ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
Ένας αρχαιολογικός γύρος στη Σικελία της Μεγάλης Ελλάδας
του Χρήστου Ντάλα
Γνωρίζουμε την Σικελία κυρίως από την κακή πλευρά της. Έχουμε διαβάσει σχετικά με την αιματηρή δράση
της μαφίας, έχουν γυριστεί πολλές σπουδαίες ταινίες με αναφορά στην πατρίδα της οργάνωσης τη Σικελία.
Ότι η Σικελία υπήρξε η καρδιά της «Μεγάλης Ελλάδας» είναι σχετικά άγνωστο. Πριν τον 5 ο αι. π.Χ.
αναπτύχθηκε πολιτισμός και άνθισαν πόλεις μεγαλύτερες και ισχυρότερες της μητέρας πατρίδας. Στον
ανταγωνισμό των αποικιών με τις μητροπόλεις στην Ελλάδα γνωρίζουμε τη Σικελία από την αποτυχημένη
εκστρατεία των Αθηναίων και την τραγική κατάληξή της.
Η Σικελία με μια ματιά
Η Σικελία είναι το μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου. Έχει έκταση 25.708 τετρ. χιλιόμετρα (περίπου το 1/6 της
Ελλάδας και όση η Πελοπόννησος) και πληθυσμό 5,0 εκ. (περίπου το 1/2 της Ελλάδας). Πρωτεύουσά της το
Παλέρμο.
Το 750 π.Χ. οι Φοίνικες ίδρυσαν 3 αποικίες και οι Έλληνες 12. Οι δύο λαοί κυβέρνησαν το νησί μέχρι τους
Καρχηδονιακούς πολέμους περί το 250 π.Χ. οπότε καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους.
Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον 5 ο μ.Χ. αι., στην διάρκεια του Μεσαίωνα της Σικελίας,
κυβέρνησαν διαδοχικά οι Βάνδαλοι, οι Οστρογότθοι, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και το Εμιράτο της Σικελίας.
Οι Νορμανδοί κατέκτησαν τη Σικελία τον 12 ο αι., στη συνέχεια διάφοροι οίκοι και τελικά κατακτήθηκε από τους
Βουρβόνους οπότε, μαζί με το βασίλειο της Νεάπολης, δημιουργήθηκε το Βασίλειο των δύο Σικελιών.
Μετά την εκστρατεία του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι (1860) συμμετείχε στην Ιταλική ενοποίηση υπό τον βασιλέα
Βίκτωρα Εμμανουήλ. Μετά την ψήφιση του Ιταλικού συντάγματος (1946) στη Σικελία δόθηκε αυτονομία, η
οποία δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
Στη Σικελία βρίσκεται η Αίτνα το υψηλότερο ηφαίστειο της Ευρώπης με ύψος 3.329 μ.
Το στενό της Μεσσήνης πλάτους περίπου 3,1 χλμ. που χωρίζει τη Σικελία με την Νότια Ιταλία ήταν από την
αρχαιότητα μεγάλης εμπορικής και στρατηγικής αξίας. Στο στενό αυτό κατά τη μυθολογία ήταν η Σκύλα και η
Χάρυβδη που αναφέρονται στην Οδύσσεια.
Λίγα για τη Μεγάλη Ελλάδα
Μεγάλη Ελλάδα ήταν η ονομασία που είχαν δώσει οι Ρωμαίοι στην επικράτεια των διαφόρων ελληνικών
πόλεων στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία. Σύμφωνα με τον Στράβωνα η Μεγάλη Ελλάδα ιδρύθηκε από την
εποχή του τρωικού πολέμου και η αποικιοποίηση κορυφώθηκε τον 7 ο -8 ο π.Χ αι. Σε μία εποχή που η Ρώμη
μόλις άρχισε να βγαίνει από την βαρβαρότητα μια σειρά από ελληνικές πόλεις απλωμένες κατά μήκος των
ακτών της Νότιας Ιταλίας και Σικελίας είχαν ήδη φθάσει σε μια εξαιρετική ευημερία. Ελληνική η γλώσσα και ο
πολιτισμός αυτών των πόλεων που μετέτρεψαν σε ελληνική γη εκτεταμένες περιοχές της Νότιας Ιταλίας και
Σικελίας.
Κυριότερες πόλεις της Σικελίας που καταγράφηκαν σαν Μεγάλη Ελλάδα είναι οι παρακάτω.
Συρακούσες. Ιδρύθηκε από τους Κορίνθιους το 734 π.Χ., Μεσήνη ή Ζάγκλη (σημερινή Μεσίνα. Αποικία των
Χαλκιδέων). Μύλοι (σημερινό (Milazzo), Αιολίδες νήσοι (αποικία της Κνίδου 580 π.Χ.), Πάνορμο (σημερινό
Παλέρμο), Ακις ή Axis (σημερινό Acireale), Ηράκλεια Μινώα, Αίγεστα ή Έγεστα, Τυνδαρίς, Χαλκίδα
(αποικία των Λεοντίνων), Ακράγας (το σημερινό Agrigento), Νάξος (αποικία των Χαλκιδέων. Ιδρύθηκε το
757 π.Χ.), Ταυρομένιο (αποικία της Νάξου Σικελίας. Η σημερινή Taormina), Μέγαρα Υβλαία (αποικία των
Μεγαρέων το 734 π.Χ.), Λεοντίνοι (αποικία των Χαλκιδέων ή των κατοίκων Νάξου Σικελίας. Ιδρύθηκε τον 8 ο
π.Χ. αι.), Κατάνη (ιδρύθηκε από Ναξιώτες Σικελίας τον 8 ο π.Χ. αι. Η σημερινή Catania), Γέλα (ιδρύθηκε από
αποίκους της Ρόδου και Κρήτης το 675 π.Χ.), Καμάρινα (αποικία των Συρακουσών), Ιμέρα (αποικία της
Μεσήνης), Σελινούς (αποικία των Μεγάρων Υβλαίων), Κασμέναι (αποικία των Συρακουσών), Ραγούσα (η
σημερινή Ραγκούζα), Ακρίλλαι, Αγύριον (σημερινή Αγίρα).
Λίγα για τη Σικελική Μαφία
Γνωρίζουμε τη Μαφία κυρίως από τα πολλά σπουδαία έργα στον κινηματογράφο. Στον «Νονό» μια
τοιχογραφία με τις ρίζες και τη δράση της οργάνωσης. Το Παλέρμο θέατρο των αιματηρών εκκαθαρίσεων, το
Κορλεόνε η πατρίδα του Νονού. Με την βοήθεια της Εγκυκλοπαίδειας παρακάτω κάποια στοιχεία για την
οργάνωση.
Μαφία είναι ένα είδος συνδικάτου του οργανωμένου εγκλήματος με κύρια δραστηριότητα τον εκβιασμό για
προστασία, ως επίσης τα παράνομα τυχερά παιχνίδια, η τοκογλυφία, τα ναρκωτικά, η πορνεία και η απάτη. Ο
όρος εφαρμόστηκε κυρίως για την ιταλική μαφία παρακλάδι της οποίας είναι η Σικελική, η Ντραγκέτα της
Καλαβρίας, η Καμόρα της Νάπολης και η Ιταλοαμερικάνικη Κόζα Νόστρα. Μαφία ονομάζουμε ανάλογες
οργανώσεις του οργανωμένου εγκλήματος π.χ. «Ρωσική μαφία», «Ιαπωνική μαφία» κτλ.
Η καταγωγή της Σικελικής μαφίας από πολλούς παραπέμπεται στους ιδιωτικούς φύλακες που προσέλαβαν
τον 18 ο αι. οι μεγάλοι έμποροι και γαιοκτήμονες για να προστατεύσουν την περιουσία τους από τους ληστές.
Οι καραμπινιέροι και ο κυβερνητικός αστυνομικός στρατός δεν μπόρεσε να την υποτάξει επειδή η μαφία είχε
ερείσματα στον πληθυσμό και την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και χάρη στο αδύναμο ιταλικό δικαστικό
σύστημα.
Την δεκαετία του 20 ο φασισμός αντιμετώπισε δυναμικά τη μαφία και είχε επιτυχίες απέναντι στη δράση της.
Στην απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία το 1943, η μαφία ήρθε σε διαπραγμάτευση και τους βοήθησε να
καταλάβουν εύκολα το νησί.
Την δεκαετία του 80 η Σικελική μαφία δέχθηκε σκληρά χτυπήματα από τη δράση δύο διακεκριμένων
δικαστών του Φαλκόνε και του Μπροσελίνο. Το θρίλερ της εξάρθρωσης της Σικελικής μαφίας
παρακολουθήσαμε στο φιλμ «Ο Πληροφοριοδότης». Ένα κορυφαίο μέλος της ο Μπουσκέτα συνεργάστηκε
με τις αρχές και αποκάλυψε την διάρθρωσή της με αποτέλεσμα να προσαχθούν σε δίκη 500 μέλη της και να
καταδικαστούν 350. Η συνέχεια είχε την δολοφονία του δικαστή Φαλκόνε και τριών αστυνομικών με 350 κιλά
δυναμίτη σε υπόνομο της διαδρομής των.
Ταξίδι στη Μεγάλη Ελλάδα της Σικελίας
Αθήνα – Μεσίνα: Αεροπορικώς στο Μπάρι. Διασχίζουμε κάθετα την Ιταλική Χερσόνησο για το Ρήγιο στη
μύτη της «μπότας» που σχηματίζει η Ιταλική Χερσόνησος. Με την Μεσίνα απέναντι σχηματίζεται το «Στενό
της Μεσίνας» πλ. 3,1 χλμ. περίπου, όπου κατά την μυθολογία φώλιαζε η Σκύλλα και η Χάρυβδη. Στο στενό
της Μεσίνας είχε το κέντρο ο φοβερός σεισμός του 1908 που κατέστρεψε τις πόλεις και είχε 80.000 νεκρούς.
Η Μεσήνη ή Ζάγκλη ήταν αποικία των Χαλκιδέων όπως επίσης το Ρήγιο στην απέναντι πλευρά. Χτισμένη σε
μια πλαγιά που κατεβαίνει στη θάλασσα διαθέτει ένα από τα ομορφότερα λιμάνια της Ιταλίας, στο οποίο
δεσπόζει και ευλογεί η Παναγία του Λιμανιού της Μεσήνης.
Παλέρμο: Η Σικελία έχει την μορφή τριγώνου με τη Μεσίνα στο ανατολικό και το Παλέρμο προς το δυτικό
άκρο της βόρειας πλευράς του. Πηγαίνοντας προς το Παλέρμο κατά μήκος της βόρειας πλευράς θαυμάζουμε
τους ιταλικούς αυτοκινητόδρομους που είναι οι καλύτεροι της Ευρώπης. Σε ένα έντονα πτυχωμένο τοπίο η
χάραξη είναι σχεδόν ευθεία με συνεχή εναλλαγή σηράγγων με κοιλαδογέφυρες.
Στο δρόμο προς το Παλέρμο η πόλη Τσεφαλού (περίπου 14.000 κατ.). Η πόλη ιδρύθηκε κατά την αρχαιότητα
από Έλληνες αποίκους οι οποίοι την ονόμασαν Κεφαλού και πήρε το όνομά της από επιβλητικό και
απόκρημνο βράχο που μοιάζει με κεφάλι. Η πόλη με έντονο ιταλικό χρώμα που μοιάζει με την παλαιά πόλη
της Κέρκυρας και έναν όμορφο καθεδρικό ναό με βυζαντινά ψηφιδωτά του 12 ου αι. (μνημείο παγκόσμιας
κληρονομιάς της UNESCO) αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Στην Τσεφαλού έγιναν τα γυρίσματα
της ταινίας «Σινεμά ο παράδεισος».
Συνέχεια για το Παλέρμο, πρωτεύουσα της Σικελίας (855.000 κατ.). Ιδρύθηκε από τους Φοίνικες και αργότερα
περιήλθε στους Έλληνες από τους οποίους δόθηκε το όνομα Πάνορμος (Παλέρμο) εξαιτίας της φυσικής
ομορφιάς. Το βασιλικό παλάτι του βασιλικά Ρογήρου των Νορμανδών τον12 αι. από τα αρχαιότερα και
καλύτερα της Ευρώπης. Στην παλαιά πόλη εντυπωσιακή Φοντάνα με γυμνά αγάλματα σε φυσικό μέγεθος και
το μεγαλύτερο θέατρο στην Ιταλία. Σε ένα ευθύ δρόμο που διασχίζει την πόλη συγκινητική η παρουσία των
γραφείων μιας συλλογικότητας «No Mafia» στην καρδιά της περιβόητης εγκληματικής οργάνωσης.
Ακράγας: «Κοιλάδα των ναών». Διασχίζουμε το νησί για την νότια πλευρά του. Η φύση με βλάστηση και
ελιές μοιάζει αρκετά της Κρήτης. Στη νότια παραλία η αρχαία πόλη Ακράγας. Ιδρύθηκε το 580 π.Χ. από
Έλληνες εποίκους που ήρθαν από την Γέλα. Στην ακμή της είχε 200.000 κατ. Καταστράφηκε από την
Καρχηδόνα το 406 π.Χ. Απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο η σημερινή πόλη Αγκριτσέντο (55.00 κατ.).
Διασχίσαμε την «κοιλάδα των ναών» στην καρδιά μιας από τις σημαντικότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου,
μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Στο ψηλότερο σημείο ο ναός της Ήρας, δωρικού ρυθμού
(570 π.Χ.). Στη συνέχεια ο ναός της Ομόνοιας ίδιου ρυθμού ο πιο επιβλητικός και καλοδιατηρημένος.
Παρακάτω τμήματα από τον ναό του Ηρακλή και των Διόσκουρων. Τα θεμέλια του ναού του Ολυμπίου Διός,
ίσως το μεγαλύτερο κτίσμα του αρχαίου κόσμου διαστάσεων 120Χ60 και ύψος 30μ.
Συρακούσες: Στην ανατολική πλευρά του νησιού προς το Ιόνιο από τις σημαντικότερες πόλεις του αρχαίου
κόσμου (μαζί με την Αθήνα) που στην ακμή της έφτασε τους 200.000 κατοίκους. Περί το 660 μ.Χ. ο
αυτοκράτορας Κώνστας αποφάσισε να μετακινήσει την πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από την
Κωνσταντινούπολη στις Συρακούσες δεν πρόλαβε όμως επειδή τον δολοφόνησαν. Αποικία της Αρχαίας
Κορίνθου το 734 π.Χ. γενέτειρα του Αρχιμήδη έγινε γνωστή από την άτυχη εκστρατεία των Αθηναίων το 413
π.Χ. όπου καταστράφηκε ο Αθηναϊκός στόλος. Περπατάμε στον αρχαιολογικό χώρο των Συρακουσών όπου
τα φοβερά λατομεία που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο χιλιάδες Αθηναίοι αιχμάλωτοι μετά το άδοξο τέλος της
εκστρατείας. Στη θέση των λατομείων που διατηρούνται ανέπαφα εκτίθενται ενδιαφέρονται έργα ενός
Πολωνού καλλιτέχνη. Στον αρχαιολογικό χώρο των Συρακουσών στο κέντρο της σημερινής πόλης (120.000
κατ.) το αρχαίο θέατρο, το οποίο αναστηλωμένο είναι χωρητικότητας 10.000 θεατών, όπου σήμερα δίνονται
παραστάσεις. Ο μεγαλύτερος βωμός της αρχαιότητας μήκους 100μ. όπου γινόταν οι εκατόμβες (θυσία εκατό
βοδιών).
Στην παραλία ένα μικρό νησί με το όνομα Ορτυγία (αρχαία ονομασία της Δήλου) όπου στην αρχαιότητα το
κέντρο της πόλης των Συρακουσών με την πανέμορφη πιάτσα Duomo και τον καθεδρικό ναό.
Κατάνια, Ταορμίνα, Αίτνα: Η Κατάνια στην ανατολική πλευρά με 312.000 κατ. είναι η δεύτερη μετά το
Παλέρμο πόλη της Σικελίας. Ιδρύθηκε το 8 ο π.Χ. αι. με αποίκους από την Χαλκίδα. Διάσημη για την
αρχιτεκτονική και την γαστρονομία της με τα περίφημα κτίρια μπαρόκ ανακηρύχθηκε από την UNESCO σε
μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς. Γενέτειρα προσωπικοτήτων όπως οι συνθέτες Μπελίνι και Πουτσίνι και οι
συγγραφείς Βέργκα, Καπουάνα και Φεντερίκο ντι Ρομπέρτο.
Η Ταορμίνα επίσης στην ανατολική ακτή ανάμεσα Κατάνια και Μεσίνα. Πρόκειται για το αρχαίο Ταυρομένιο
από εποίκους της Νάξου Σικελίας το 734 π.Χ. Η Ταορμίνα (11.000 κατ.) χτισμένη πάνω σε ένα βράχο είναι
ίσως η πιο ωραία πόλη της Σικελίας. Κοσμοπολίτικος προορισμός που μπορεί να συγκριθεί με το Κάπρι ή το
Μονακό. Το σημαντικότερο αξιοθέατο είναι το αρχαίο ελληνικό θέατρο με θέα το Ιόνιο και την Αίτνα.
Η Κατάνια βρίσκεται στη σκιά της Αίτνας του υψηλότερου ενεργού ηφαιστείου της Ευρώπης (3.329μ.)
Ανάβαση με λεωφορείο στα 1.900 μ. όπου δυνατότητα επίσκεψης με τα πόδια σε σβηστούς κρατήρες. Η
πλευρά μέχρι την Κατάνια και τη θάλασσα ηφαιστειογενής με κατάμαυρο χρώμα με πλούσια βλάστηση και
εύφορη πεδιάδα.
