Η Ελλάδα που φθίνει, τα χωριά που ερημώνουν
του Χρήστου Ντάλα
Αφορμή για αυτό το σημείωμα τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), όπως προέκυψαν από την απογραφή του 2021 και δημοσιεύτηκαν πρόσφατα.
Με βάση τα στοιχεία ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται δραματικά. Μεταξύ 2020 και 2060 ο ελληνικός πληθυσμός θα μειωθεί κατά 30%. Η Ελλάδα θα φθάσει τα 7,0 εκατομμύρια σε αντίθεση με τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό της γειτονικής Τουρκίας που θα φθάσει τα 120 εκατομμύρια.
Η Ελλάδα που φθίνει
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι 10.482.487 κάτοικοι. Ο πληθυσμός αυτός είναι μειωμένος σε σχέση με το 2011 κατά 383.000 πολίτες ποσοστό 3,11%.
Η βασική αιτία της μείωσης του πληθυσμού είναι ότι οι Έλληνες δεν κάνουν πια παιδιά με τους ρυθμούς του πρόσφατου παρελθόντος. Για να μείνει σταθερός ο πληθυσμός μιας χώρας χρειάζονται πάνω από 2,0 γεννήσεις ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας. Στην Ελλάδα έχουμε κάτω από 1,5 γεννήσεις και σε συνδυασμό με την φυγή των νέων στο εξωτερικό (brain drain) ο πληθυσμός βαίνει συνεχώς μειούμενος. Η Ελλάδα είναι μια από τις πλέον γερασμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε εθνικό επίπεδο το ποσοστό των ατόμων 65 ετών και άνω είναι από τα μεγαλύτερα και υπερβαίνει το 22,5%.
Η περιφέρεια που ερημώνει
Από τα ίδια στοιχεία στην Ελλάδα υπάρχουν 143 κοινότητες που έχουν μέχρι 20, 579 μέχρι 50 και 1338 μέχρι 100 κατοίκους, όταν στην πλειονότητά τους πριν 10 χρόνια είχα διπλάσιο και τριπλάσιο αριθμό μόνιμων κατοίκων. Σε αυτή την απαγοητευτική λίστα δεν συνυπολογίζονται τα χωριά που είχαν ήδη ερημώσει πριν το 2011.
Από την σύγκριση των στοιχείων των δύο τελευταίων απογραφών προκύπτει μια σημαντική μείωση του πληθυσμού – υπερτριπλάσια αυτής σε εθνικό επίπεδο, δηλαδή 3,0 % – στις μισές από τις 1000 και πλέον δημοτικές ενότητες (καποδιστριακοί δήμοι) και στην πλειοψηφία των σχεδόν 6.300 προκαποδιστριακών κοινοτήτων, κυρίως σε αυτές με πληθυσμό κάτω των 300 κατοίκων.
Στην Περιφέρεια Ηπείρου δύο περιφερειακές ενότητες, η Άρτα και η Θεσπρωτία, εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού χάνουν από μια βουλευτική έδρα. Ομοίως, εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού, χάνουν έδρες οι περιφερειακές ενότητες Κοζάνης, Καστοριάς, Σερρών, Φθιώτιδας και Μαγνησίας. Στην Περιφερειακή ενότητα Άρτας καταγράφηκε πληθυσμός 63.732, μειωμένος κατά 6,1% σχετικά με το 2001. Ακόμη και στην πόλη της Άρτας ο πληθυσμός μειώθηκε.
Τα χωριά μας που εξαφανίζονται
Σε όλους τους Δήμους της Π.Ε. Άρτας ο πληθυσμός μειώθηκε.
| 2011 | 2021 | μεταβολή | |
| Άρτας | 43.166 | 41.600 | -3,6% |
| Γ. Καραϊσκάκη | 5.780 | 5.278 | -8,7% |
| Κεντρ. Τζουμέρκα | 6.178 | 5.498 | -11,0% |
| Νικ. Σκουφά | 12.753 | 11.356 | -11,0% |
Στο Δίστρατο και τις πέριξ κοινότητες τα χωριά βαίνουν προς εξαφάνιση.
| 2001 | 2011 | 2021 | Μείωση
(Σχετ. με 2001) |
2001 | 2011 | 2021 | Μείωση
(Σχετ. με 2001) |
||
| ΔΙΣΤΡΑΤΟ | 314 | 198 | 97 | (-69%) | ΚΕΝΤΡΙΚΟ | 375 | 248 | 227 | (-61%) |
| Δαφνούλα | 61 | 45 | Ανδρέας | 2 | 2 | ||||
| Δίστρατο | 126 | 70 | Βαθύκαμπος | 109 | 54 | ||||
| Τσαπάδα | 73 | 36 | Κεντρικό | 68 | 64 | ||||
| Τραπεζάκι | 54 | 47 | Κρυονέρι | 64 | 39 | ||||
| Λαγκαδιά | 59 | 35 | |||||||
| Πτέρη | 73 | 54 | |||||||
| Κ. ΚΑΛΕΝΤΙΝΗ | 197 | 91 | 82 | (-58%) | ΑΝΕΜΟΡΑΧΗ | 371 | 174 | 136 | (-63%) |
| Αγ. Κων/νος | 94 | 51 | Ανεμοράχη | 371 | 174 | ||||
| Κ. Καλεντίνη | 103 | 40 |
Κανένα πρόγραμμα για τα χωριά μας
Όπως φαίνεται από τα προηγούμενα στοιχεία ο πληθυσμός στην περιοχή μας σε 20 χρόνια υποτριπλασιάστηκε (έφθασε περίπου στο 1/3). Το πιο απογοητευτικό ότι ο πραγματικός πληθυσμός είναι ακόμα μικρότερος. Όλοι ξέρουμε ότι ο πληθυσμός είναι πολύ λιγότερος της απογραφής. Στο χωριό μου το Δίστρατο μακάρι να είχαμε τους 97 κατοίκους της απογραφής. Σε ολόκληρο το χωριό υπάρχουν το πολύ 15-20 μόνιμοι κάτοικοι σχεδόν όλοι τρίτης ηλικίας. Στον συνοικισμό μου, το Τραπεζάκι, οι μόνιμοι κάτοικοι είναι μηδέν!
Τα χωριά μας βαίνουν προς εξαφάνιση.
Το χειρότερο είναι ότι έχουμε αφεθεί στη μοίρα μας. Εκτός από κάποιες νοσταλγικές κραυγές, καμία σοβαρή συζήτηση γίνεται, καμία αρχή δεν φαίνεται να ασχολείται με το θέμα. Στις πρόσφατες εκλογές μεγάλη φασαρία για όλα τα υπαρκτά και ανύπαρκτα θέματα. Καμία συζήτηση άκουσα, καμία αναφορά στα προγράμματα των κομμάτων είδα για τα έρημα χωριά μας.
Τα τελευταία χρόνια κάποιες πρωτοβουλίες υπήρξαν για την ανάπτυξη της Λίμνης Πουρναρίου. Το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσε να αναζωογονήσει την περιοχή, να παράξει θέσεις εργασίας, ακόμα και να προκαλέσει αναστροφή της φυγής του πληθυσμού.
Έγινε τηλεδιάσκεψη με συμμετοχή όλων των φορέων και η συνέχεια αφέθηκε στους Δήμους (3 από τους 4 δήμους της Π.Ε. Άρτας είναι παραλίμνιοι). Εν όψει των επικείμενων αυτοδιοικητικών εκλογών του φθινοπώρου περιμένουμε έναν απολογισμό και μακάρι αναφορές σε προγράμματα σχετικά με την ανάπτυξη της Λ. Πουρναρίου.
Έρημα χωριά
Σε κάποια χωριά σαν τα δικά μας αναφέρεται και το τραγούδι «Έρημα χωριά» (2004) (Στίχοι Ηλίας Κατσούλης, Μουσική Dasho Kurti, Τραγούδι: Γ. Νταλάρας).
Έρημα χωριά / μες στο τρένο για τα σύνορα /άνοιξη βαριά στης καρδιάς τη ζυγαριά /άγνωστα πουλιά μες στα φύλλα που θροΐζουν / και σε τόπους που μυρίζουνε βροχές, άγριες βροχές / μυρίζουνε βροχές, άγριες βροχές.
Έρημα χωριά / σαν το δάκρυ μου που κράτησα / σαν τα μάτια σου π’ αγάπησα / και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά / σαν τα έρημα χωριά.
Έρημα χωριά / λίγο έξω απ’ τα σύνορα / βλέμματα θεριά, άλλου κόσμου μαχαιριά / άλλου κόσμου η μαχαιριά.
Τώρα νοσταλγώ / τα φιλιά που δε μετρήσαμε / τα τραγούδια π’ αγαπήσαμε / και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά / σαν τα έρημα χωριά.